Tại sao thị trường chứng khoán đang dần biến mất?

Các doanh nghiệp lớn như ByteDance, OpenAI và Stripe vẫn chọn giữ trạng thái tư nhân và có nhiều lý do để họ làm vậy. 

Trong khi các tập đoàn khổng lồ như ByteDance, OpenAI và Stripe vẫn giữ mình ngoài phạm vi công chúng, thì nguyên lý cung cầu - bài học cơ bản đầu tiên mà sinh viên kinh tế được học - lại bắt đầu cho thấy những dấu hiệu khác lạ. Theo lý thuyết, khi giá của một sản phẩm tăng, nguồn cung trên thị trường sẽ được gia tăng tương ứng. Nhưng hiện tượng gì đang xảy ra với thị trường chứng khoán toàn cầu?

Chưa bao giờ giá cổ phiếu toàn cầu lại ở mức cao như hiện nay, đã tăng 14% chỉ trong năm qua. Song song đó, lượng cổ phiếu được bán ra lại đang dần thuyên giảm. Các chuyên gia tại JPMorgan Chase đã chỉ ra rằng, tốc độ các công ty niêm yết mới trong năm nay chậm hơn năm trước, và năm ngoái đã là một năm ảm đạm. Thực tế là, số lượng cổ phiếu ròng được phát hành, sau khi trừ đi số được mua lại, đã âm tới 120 tỷ đô la – một con số chưa từng thấy kể từ năm 1999. Các công ty như ByteDance, OpenAI, Stripe, và SpaceX, mỗi công ty đều có giá trị hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đô la, lại tiếp tục duy trì trạng thái tư nhân.

Jamie Dimon, CEO của JPMorgan, đã không giấu được sự lo ngại của mình. Ông nhấn mạnh, áp lực từ các báo cáo lợi nhuận hàng quý và yêu cầu báo cáo về môi trường, xã hội và quản trị là nguyên nhân chính dẫn đến xu hướng này. Tuy nhiên, sự "biến mất" của thị trường chứng khoán có thể coi là một hậu quả tích cực đối với các nhà sáng lập doanh nghiệp: họ giờ đây có nhiều lựa chọn hơn. Với 8.2 nghìn tỷ đô la được quản lý bởi các quỹ tư nhân vào giữa năm 2023 - theo McKinsey, một số tăng gấp đôi so với năm 2018 - các nhà sáng lập không còn cảm thấy bị ép buộc phải công khai. Thực tế, có rất nhiều quỹ sẵn sàng đầu tư vào họ bất chấp mọi thứ.

Sự bùng nổ của tài sản vô hình, từ bản quyền, phần mềm, đến các loại tài sản trí tuệ khác như nhận diện thương hiệu, là một trong những nguyên nhân chính. Theo René Stulz từ Đại học Bang Ohio, yêu cầu công khai thông tin tài chính và chiến lược ủng hộ những công ty sở hữu tài sản hữu hình như máy móc và bất động sản. Đối với tài sản như bất động sản, khó có khả năng đối thủ có thể "đánh cắp" chúng. Tuy nhiên, đối với ý tưởng, nghiên cứu và các tài sản vô hình khác, việc giữ kín thông tin là cực kỳ quan trọng.

Nếu một công ty cố gắng giữ bí mật thông tin khi niêm yết trên thị trường chứng khoán, họ có thể đối mặt với nguy cơ được định giá thấp hoặc thậm chí vi phạm pháp luật. Bên cạnh đó, không chỉ các nhà sáng lập công ty mà còn có những người khác quan tâm đến xu hướng này. Thị trường công khai thường minh bạch hơn thị trường tư nhân. Sự giảm sút về tầm quan trọng của thị trường chứng khoán không chỉ ảnh hưởng đến các nhà đầu tư mà còn đến các nhà quản lý theo dõi sự ổn định tài chính và các nhà phân tích thị trường.

Tuy nhiên, khả năng của các nhà đầu tư tổ chức trong việc cải thiện sự minh bạch tại thị trường tư nhân có thể không cao. Một giải pháp được đề xuất là áp đặt yêu cầu báo cáo nghiêm ngặt hơn đối với các công ty lớn lựa chọn không niêm yết, nhằm thu hẹp khoảng cách giữa các quy định mà công ty công khai và tư nhân phải tuân thủ. Một phương án khác, ít áp lực hơn, là giảm bớt yêu cầu thông tin mà các công ty cần công bố khi họ chọn niêm yết công khai.

Thật không may, các nỗ lực giảm thiểu yêu cầu tiết lộ thông tin trong quá khứ đã không mang lại kết quả như mong đợi. Đạo luật Khởi động Doanh nghiệp (JOBS Act) được thực hiện tại Hoa Kỳ vào năm 2012 đã giảm bớt yêu cầu tiết lộ cho các công ty niêm yết, và mặc dù một đánh giá vào năm 2015 cho thấy nó đã giúp tăng số lượng phát hành công khai ban đầu lên 25%, một báo cáo khác vào năm 2022 lại cho thấy nó khuyến khích các đợt chào bán chất lượng kém, dẫn đến hiệu suất thấp hơn thị trường.

Do đó, hy vọng tốt nhất cho thị trường chứng khoán có thể nằm ở lòng tham của các nhà đầu tư tư nhân. Thị trường công khai vẫn cung cấp một phương tiện không thể so sánh cho những ai muốn chuyển đổi cổ phần doanh nghiệp thành tiền mặt. Theo công ty tư vấn Bain, các quỹ tư nhân hiện đang giữ khoảng 3,2 nghìn tỷ đô la tài sản chưa bán. Và một ngày nào đó, các nhà đầu tư sẽ muốn thu hồi vốn đầu tư của họ. Cho đến lúc đó, như ông Dimon đã nói, sự thu hẹp của thị trường công khai là một vấn đề đáng lo ngại.

Theo Economist